Тоҷик ориёист ё чизе дигар?

Боз як бори дигар оиди мактаб, гоҳнома ва фарҳанги митроӣ

Блоги «Як дарвеш» мақолаи хуберо нашр кард оиди зарурати эҳёи тақвими миллии тоҷикон. Ман ҳам дар гўшаи «тафсир»-и он чанд фикри шахсии худро ҷой додам. Ҳоло онҳоро дар блоги худ нашр мекунам, то ки бо гузашти солҳо чиро дар куҷо гуфтам, гум нашавад. Ҳар касе, ки бо асли масъала шинос шудан мехоҳад, ба блоги «Як дарвеш» мурочиат кунад.

Пеш аз ҳама боз як бор таъкид мекунам, ки то вақте ки мо бахши митроии (яъне ориёии) торихи халқамонро таълиф ва чоп накунем, бисёр масъалаҳо аз ҷумла масъалаи солшумории миллиро низ ҳал карда наметавонем. Барои ҳалли ин масоил пеш аз ҳама ҷашни 7-ҳазорсолагии фарҳанги ориёиро дар мисоли оину фалсафаи митроӣ (дар зардуштия аз он маводи камее боқи мондааст) бояд таҷлил кунем. Агар ин корро накунем, ғояи миллиро низ муайян карда наметавонем. Ва баъд ояндаи мактабу маорифро низ бо такя ба решаҳои фарҳангӣ таъин намудан душвор хоҳад буд.

Мактаби митроӣ бо ҳафт марҳилаи камолоти шахс ҳанўз ҳам таваҷҷўҳи мутафаккирони бузурги маорифи ҷаҳонро ба худ кашидааст.

Илми педагогикаи беҳтарини кишварҳои ғарбӣ, гарчанд аз Митро ном намебарад, аммо ҳама нуктаҳои муҳими тарбияи шахсиятро аз мактаби митроӣ гирифтааст.

Акнун руҷўъ кунед, ки дар «Як дарвеш» чиҳо гуфтаам.

***
Таквими миллии бостони торихи зиёда аз хафтхазорсола дорад. Он яке аз рукнхои асосии фарханги мардуми мост. Дар ин бобат дар блоги Герби шердор чанд бор сухан карда будам. Афсус, ки байни рушанфикрон ва тасмимгирандагон жарфнои амикест, ки садои аввалиро дуввуми намешунавад. Агар хама рушанфикрон баробар дар ин бора дод зананд, эхтимол садояшон ба гуши тасмимгиранда бирасад...

***
Солшумории митрои, яъне ориёи. Кабули ин солшумори, ки хафт хазор солро дар бар мегирад ориёнажодии точиконро ба чашми тамоми чахониён равшан нишон хохад дод. Аммо рушанфикрони Точикистон доир ба пешниходхои камина оиди ин масъала ва тачлили чашни хафтхазорсолагии фарханги ориёи хомуши ихтиёр кардаанд. Аммо рузномахои хукуматии Узбекистон маколахои доир ба фарханги митрои дар Герби шердор навиштаи каминаро чоп карда истодааст.

***
Хама миллатхои тамаддунсоз огози солшумориро аз мавлуди паёмбари худ гирифтаанд. Ба ин сабаб яхудиён таквими зиёда аз панчхазорсола доранд. Агар точикон гохшумории миллии худро эхё накунанд, чунин маъно хохад дод, ки меросхури паёмбарони бостонии ниёгони худ Митро ва Зардушт нестанд. Яъне ориёи нестанд. Як гурух душманони миллати точик дар Интернет (масалан Хидоятов ва Расулов) ва дар нашрияхои гуногун бо инкори ориёнажодии точикон машгуланд. Он донишмандони точик, ки макоахои каминаро оиди эхёи таквими милли, ислохи герби Точикистон, поягузории низоми маориф дар асоси хафт мархилаи камолоти инсонии митрои нодида гирифтаанд, ба осиёби чунин душманони халки точик об рехта истодаанд.

Ба ин сабаб масъалаи эхёи таквим ва гузаронидани чашни хафтхазорсолагии фарханги митрои, яъне ориёи аз масъалахои хеле пурахамиятест, ки хастии миллати точикро муайян хохад намуд.

***
Ахамияти сиёсии масъаларо инкор намекунам. Онхо хастии миллат ва давлатдории точиконро зери суол карор додаанд. Даъвохои аз кабили «точикон аз асирони харбии ба Осиёи Миёна оварда шуда пайдо шудаанд», «Сомониён дар асл турк буданд» хама ба максади инкори халке бо номи точик, инкории ориёнажодии он ва инкори хукуки таърихии давлати мустакил доштани он навишта шуда истодаанд. Борис Литвинский хангоми тахрири китоби «Точикон» фарханги митроиро аз он берун андохта (мисолаш нодида гирифтани кабристонхои ориёии болооби Зарафшон) ба чунин хучумхо замина фарохам овардааст.

***
Умеди мухтарам!

Оинхои митроиву зардушти дар шароити кунунии Точикистон аз оинхои мурда хисоб мешаванд ва хеч имкони зинда кардани хатто яке аз онхо масалан зардушти нест. Дар огози истиклоли Точикистон намояндагони дини зардушти аз кишвархои хорича ба Точикистон хеле зиёд омадурафт карданд, аммо як нафар хам пайрави дини зардуштиро пайдо карда натавонистанд. Ба ин сабаб ходимони дини мусулмони дар ин масъала биме надоранд.

Миср давлати исломист. Наввад дар сади ёдгорихои меъмории он, ки тоисломианд, сабаби ривочи туризм ва афзоиши сарвати мамлакат гардидаанд.

Ягон мусулмони мисри «ин мероси кофирон» гуён ба вайрон кардани ёдгорихои меъмори намекушад. Баракс бо ахромхои замони тоисломи сохтаи халки худ ифтихор мекунанд.

Эхёи торихи гумшуда, гиромидошти фарханги ориёи маънои тарки дини исломро надорад ва чомеаро харгиз ба исломиву ориёи таксим нахохад кард.

***
Мо на бояд ба мисли баъзе ифротихои исломи фикр кунем, ки онхо ба куллан рад кардани хама гуна афкор чи бостониву чи муосири дар ислом вучуд надошта мекушанд. Мо тарафдори ба замони муосир овардани хама гуна акидахои митроиву зардушти нестем. Дар забони руси ибораи рациональное зерно хаст, ки онро магзи рационали бигуем, дуруст будагист. Мо тарафдори аз афкори митроиву зардушти гирифтани он магзи рационалистием, ки ба пешрафтанамон мусоидат мекунад.

Агар ба таърихи пешрафти кишвархои Гарб амиктар бингарем, хохем дид, ки барои пешрафти истехсолоти онхо накши асосиро масонхо бозидаанд. Масонхо оинномаи худро дар асоси оинномаи сангтарошхо таълиф кардаанд. Сангтарошхо бошанд, идомадихандагони суннатхои митрои буданд. Масонхо чанговарони собики дар чанги салиби аз горати кишвархои Шарк бойшударо мачбур карданд, ки ба саноати кишварашон маблаггузори кунанд.

Агар мо дар доираи акидахои исломи махдуд шавем, дур не хеле зуд Точикистонро ба Афгонистони дуюм табдил медихем. Он гох душманони миллатамон аз чор тараф гуруххои ифротиро маблаггузори кардан мегиранд, то ки харгиз аз ин вартаи марговар берун омада натавонем.